stalówka z obsadką

Stalówka z obsadką - pióro metalowe (ang. steel pen) wykonane z brązu, srebra lub złota można było spotkać już w starożytności, np. na terenach rzymskich. Jego zasadniczą wadą był brak odpowiedniej elastyczności. Pióro do pisania wywodzące się z romańskiego kręgu kulturowego wykonane było z metalu. W 1780 roku w Birmingham (Anglia) Harrison wynalazł metalową stalówkę z obsadką. Jednakże sztancowane pióra mają jeszcze tendencję do robienia kleksów i drapania. W początkach XIX wieku w tym samym mieście rozpoczęto produkcję tego pióra. O tym, jak trudna była produkcja dobrego metalowego pióra, świadczy m.in. fakt, że wcześniej inni próbowali bezskutecznie zastąpić gęsie pióro do pisania mosiądzem lub stalą. Andreasowi Ludwigowi z Dolnej Bawarii i Johannowi Neudörferowi z Norymbergii w 1579 r., a Johannowi Janssenowi z Akwizgranu i Johannowi Heinrichowi Bürgerowi z Królewca w 1748 r. nie udało się to. Dopiero udało się wyprodukować nadające się do użytku stalówki angielskiemu fabrykantowi Wise w 1803 r.

Są autorytety żydowskie, które się sprzeciwiają stosowaniu pióra metalowego w pracach soferów (profesjonalnych kopistów świętych tekstów judaizmu).
Sprzeciw bierze się z tego, iż metalowe pióro graweruje i wycina pismo w powierzchnię pergaminu, a następnie atrament wypełnia to zagłębienie w pergaminie, jest to podobne do pisania w wydrążonej powierzchni i jest to niewłaściwe.
Inni wyjaśniają, że matal używany jest do wyrobu narzędzi wojennych, dlatego należy unikać metalu przy świętej pracy, jako że żelazo (miecz) służy do skracania życia, a Tora przedłuża życie.

Obecnie występują różne rodzaje stalówek np.:

• prosto ścięte A
• skośnie ścięte w lewo lub w prawo B
• redisówki do krojów pism jednoelementowych C, D
• zmieniające pod naciskiem grubość prowadzonej linii, do rysunku (tzw. piórko) E i do pisma H
• tzw. szkolne, używane dawniej w nauce pisania F, G
  (w zasadzie rysować można każdą stalówką)

Stalówki można podzielić jeszcze inaczej, mianowicie zależnie od sposobu osadzenia jej w obsadce. Dostępne są obsadki przystosowane do połączenia ze stalówkami o zakończeniu w kształcie małej rurki, jak i o profilu połowy rurki.

W zależności od kroju pisma jednoelementowego lub dwuelementowego dobiera się odpowiedni rodzaj stalówki o danej grubość końcówki. Sądzę, że najpraktyczniejsze stalówki to te, które najłatwiej czyścić. Jeśli stalówka składa się z kilku elementów należy ją zdemontować i każdą część dokładnie wyczyścić. Każdą stalówkę po skończeniu pracy należy zawsze oczyścić z tuszu, umyć (polecam płyn do naczyń Ludwik) i wysuszyć. Nigdy nie wolno czyścić stalówek ostrymi narzędziami, co powoduje zarysowania na powierzchni i dalej jej zepsucie.

Stalówkę podczas pisania lub rysowania macza się (ang. dip pen - pióro maczane) w; atramencie (również tym do piór wiecznych np. firmy Pelikan), tuszu, gwaszu, akwareli (np. akwarela w płynie Ecoline), akrylu. Farby wodne stosowane do tego celu muszą być dobrze rozrobione. Atrament najlepiej sprawdza się przy pisaniu piórem metalowym, lecz ma większe wymagania od tuszu jeśli chodzi o używany papier. Powinien to być papier, który za bardzo nie chłonie atramentu. Ponieważ gdy atrament wsiąka za głęboko i rozlewa się w strukturze papieru, litery tracą ostre brzegi. Przy używaniu tuszu, stalówkę trzeba częściej czyścić i jest to trudniejsze niż przy stosowaniu atramentu, ale tusz ma mniejsze wymagania jeśli chodzi o papier. Tusz bardziej sprawdza się w pisaniu i malowaniu za pomocą pędzla (co można zaobserwować w sztuce dalekowschodniej, np. chińskiej, japońskiej).

Do rysunku stosuje się głównie tak zwane piórko. Kształt jego stalówki pochodzi od kruczego pióra używanego dawniej w rysunku. Piórko to daje najcieńszą kreskę w porównaniu z innymi stalówkami i można zmieniać jej szerokość poprzez nacisk narzędzia na podłoże rysownicze.

Najwygodniej rysuje się piórkiem na niefakturowanym, całkowicie gładkim papierze , ponieważ wtedy nie drapie jego powierzchni co ułatwia szybkie i swobodne kreskowanie. Takimi papierami są; biały karton o nazwie brystol, oraz papier kredowy i kalka techniczna.

Główne style i techniki rysowania piórkiem to:

• rysunek linearny, gdzie głównym środkiem wyrazu, budującym rysunek jest zróżnicowanej szerokości linia (Rysując pejzaż można podkreślić przestrzenność stopniując szerokość linii wg zasady - im dalej tym cieńsza linia, im bliżej obserwatora tym grubsza. Można również akcentować wybrane elementy planu zmieniając szerokość linii budującej)
• rysunek szrafowany, gdzie głównym sposobem budowania światłocienia a przez to przestrzeni jest kreskowanie, fakturowanie o różnym natężeniu
• rysunek monochromatyczny z użyciem dwóch lub więcej odcieni jednego koloru tuszu rozcieńczonego wodą (Rysując pejzaż można podkreślić przestrzenność używając najjaśniej rozcieńczonego tuszu do kreślenia najdalszych jak i mniej ważnych planów. Zasada jest taka, że im bliżej obserwatora tym kreska rysowana tuszem jest stopniowo coraz ciemniejsza, po prostu jest w niej mniej wody. Po mistrzowsku technikę tą stosował Pieter Bruegel Starszy w swoich pejzażach.)
• rysunek wielobarwny z użyciem dwóch lub więcej kolorów tuszu

Oczywiście w rysunku te style i techniki mogą się wzajemnie przeplatać i uzupełniać zależnie od celu i gustu rysownika. Technika rysunku piórkiem świetnie uzupełnia się z techniką lawowania pędzlem.

Wiele zagranicznych firm oferuje gotowe zestawy stalówek metalowych z obsadkami, przeznaczone do rysunku (są też specjalne zestawy do kaligrafii przeznaczone np. do konkretnego rodzaju pisma). W czasach mojej młodości, kiedy zaczynałem przygodę z rysowaniem nie było aż tak szerokiego asortymentu w sklepach papierniczych. Dziś można wybrać z szerokiego zakresu rodzai piór metalowych dostępnych w sklepach internetowych, jak i w sklepach dla plastyków mieszczących się w większych miastach.

Jeśli ktoś nie jest pewny czy technika rysunku piórkiem mu odpowiada a chciałby się przekonać czy będzie czuł się w niej swobodnie to proponuje zakup jednej stalówki i pasującej do niej obsadki renomowanej firmy. Dzięki czemu jeśli technika piórka nie będzie mu odpowiadać nie straci większej sumy pieniędzy.  Wysokiej jakości stalówki produkują takie firmy jak:

• Brause
• Joseph Gillott
• Manuscript
• Speedball
• William Mitchell

Mój wybór padł na zestaw do rysunku amerykańskiej firmy Speedball o nazwie: Speedball Sketching Project Set, który prezentuje na poniższym zdjęciu. W jego skład wchodzą dwie obsadki (jedna do stalówek o przekroju półrurki i druga do stalówek o przekroju rurki), oraz stalówki (sześć sztuk różnych, a w nim dwie stalówki tzw. piórka: jadna miękka i druga twarda przy nacisku na podłoże) o numerach 99, 56, 102, 107, 108, 512. Po testach tego zestawu stwierdzam, że jedne stalówki są bardziej czułe na nacisk na podłoże rysownicze i są też takie, które nie są aż tak podatne na nacisk (są twardsze). Jest też w tym zestawie stalówka (o numerze: 512), która nie drapie powierzchni, jest jakby zakończona małą łapką, podobnie jak w stalówkach tzw. szkolnych, co pozwala rysować na fakturowanych kolorowych papierach, np. do pasteli. Myślę, że jest to optymalny zestaw i przypadnie do gustu początkującym rysownikom jak i zaawansowanym.

Gwieździsta noc, piórko, 47 x 62,5 cm,  Wincent van Gogh
Saint-Rémy: czerwiec, 1889
(Moskwa, Muzeum Architektury)

Fryderyk Chopin, piórko metalowe, Stanisław Wyspiański


Kłótnia na zebraniu emigracyjnym, piórko metalowe, Cyprian Kamil Norwid