rysunek piórkiem

Rysunek piórkiem - dzieło sztuki w całości lub częściowo wykonane tuszem za pomocą piór(k)a, zwykle na papierze. Rysunek piórkiem jest zasadniczo linearną metodą tworzenia przedstawień wizualnych. W czystym rysunku piórkiem, gdy artysta pragnie dopełnić kontury zróżnicowaniem tonalnym sugerującym formę trójwymiarową, modeluje ją za pomocą wielu blisko ze sobą zestawionych pociągnięć piórkiem, tworząc pola cieniowane (kreskowanie) czy też cieniowanie za pomocą przecinających się linii równoległych (pola o kreskowanym przekroju). Wiele rysunków piórem tworzy się w ten sposób, że zamiast dokonywać podmalowywania (lawowanie pędzlem), czyli nanosić na rozległą powierzchnie warstwę koloru, tworzy się kontury czy inne ważne granice figur bądź elementów krajobrazu za pomocą linii ciągniętej piór(ki)em.

Dodatkowe z różnicowanie efektów końcowych osiąga się dzięki operowaniu różnego rodzaju tuszami. Najczęściej używano 3 rodzajów tuszu: czarnego węglowego, ciemnobrunatnego (zw. bistrem, wytwarzanego z sadzy drewna) oraz tzw. atramentu galusowego (którym wykonywano większość dawnych rysunków).

Piór(k)a są najstarszymi i najpopularniejszymi przyborami rysunkowymi artystów na Zachodzie. Trzy podstawowe rodzaje piór to: gęsie, trzcinowe (kalamos) - z łodyg traw podobnych do bambusa, i metalowe (stalówki). Rembrandt, wybitny mistrz w posługiwaniu się piórkiem trzcinowym, używał go często w połączeniu z piórkiem gęsim i lawowaniem, dzięki czemu uzyskiwał sugestywną iluzję rzeczywistości, z nieodłącznymi efektami atmosferycznymi. Piórko trzcinowe nigdy nie zdobyło popularności gęsiego czy metalowego, ale umożliwiało osiągnięcie szczególnych efektów wizualnych. Posługiwał się nim m.in. Vincent van Gogh, operujący zdecydowanymi, mocnymi pociągnięciami odpowiadającymi ciężkim pociągnięciom pędzla, typowych dla wielu jego obrazów.

Większość zachodnich mistrzów rysunku używała piór gęsich. W okresie średniowiecza tworzono nimi precyzyjne miniatury w rękopisach iluminowanych. Ostrze takiego piórka można było niezwykle delikatnie przyciąć, co umożliwiało rysowanie na pergaminowych kartach oraz wzdłuż ich krawędzi (bordiura) małych postaci i elementów dekoracyjnych. Możliwość różnicowania szerokości linii pozwalała na łatwe przystosowanie gęsiego pióra do różnych stylów, dlatego od XV do końca XIX w. piórko to było użytecznym medium artystycznym.

Wynalezienie przez Anglika Jamesa Perry'ego w latach 30. XIX w. stalówek, a następnie masowa ich produkcja sprawiły, że stalówka stopniowo wyparła pióro gęsie, jednak większość artystów posługiwała się nim do końca XIX w. Obecnie stalówki używa się niemal wyłącznie do rysowania i jest ona elementem standardowego wyposażenia pracowni ilustratora, karykaturzysty i projektanta. Rysunki piórem, wykonywane przez wybitnych artystów, jak Pablo Picasso, Henri Matisse i Henry Moore, ukazują zalety stalówki jako medium pozwalającego operować ostrymi, linearnymi kształtami, preferowanymi przez nowoczesnych artystów.

Studium do autoportretu, Albrecht Dürer, 1493
Piórko i tusz na papierze, 28 x 20 cm
Metropolitan Museum of Art, New York

Piórko i tusz, Pablo Picasso