pędzel

Pędzel (dawniej pęzel, penzel, z niem. Pinsel, z łac. penicillus, franc. pinceau, ang. brush) [wg A. Frutigera wynaleziony ok. 200 lat p.n.e.] jest podstawowym narzędziem malarskim, ale od zarania dziejów jest też częścią historii rysunku. Zwłaszcza w średniowieczu często znajdował zastosowanie, czy to do budowania wyrazistych przedstawień prostymi, szerokimi pociągnięciami szerokiego pędzla, czy też do precyzyjnego wykonywania motywów cienkim pędzlem. Cennini zaleca pędzle z sierści wiewiórki. Często używano jednak także pędzli z włosia tchórza, psa, krowy i wielu innych. Można stosować wyłącznie pędzel, ale rysunek na papierze czy pergaminie, wykonany piórem, ołówkiem bądź sztyftem metalowym, może być też dalej opracowywany rozcieńczonym tuszem (lawowanie). Pędzel jest niezmiernie użyteczny, gdy chce się uzyskać subtelną gradacje tonów, decydującą o modelunku bryły i ruchu. Można nim nakładać mniej lub bardziej przejrzyste farby, także warstwami, jako że pozwala na skuteczne i szybkie cieniowanie nawet dużych powierzchni. Pędzlem uwydatnia się również oświetlone partie rysunku. W celu wydobycia szczególnie jasnych miejsc, tzw. blików, stosuje się biel ołowiową rozpuszczoną w wodzie i gumie arabskiej. W tym celu od dawna stosuje albo biały tusz albo biały akryl.

Dzielę pędzle ze względu na rodzaj włosia na miękkie i twarde. Miękkie nadają się do lawowania tuszem oraz do malowania: plakatówką, akwarelą, gwaszem, akrylem. W tym celu najczęściej stosuje pędzle o sztucznym włosiu produkowane dla modelarzy. Twarde włosie nadaje się dobrze do techniki tzw. suchego pędzla, gdzie nanosi się np. tusz lub farbę na podłoże bez rozcieńczania ich wodą. W wyniku czego powstają kontrastowe przetarcia, ślady pędzla. Pędzle twarde wykonywane za zwyczaj z szczeciny świńskiej są wytrzymalsze od miększych dlatego lepiej nadają się do tej techniki.

Dzielę również pędzle ze względu na kształt i wielkość włosia. Pędzle w przekroju okrągłe stosuje do szczegółów a o płaskim do większych płaszczyzn. W czasie rysowania i malowania stosuje pędzle od największych na początku pracy do najmniejszych na końcu. Zgodnie z zasadą od ogółu do szczegółu.

Praktyczne porady dotyczące zastosowania pędzla w rysunku:

• Ażeby poznać wartość użytkową nowego pędzla, należy zwilżyć włos pędzla i dotknąć jego czubkiem do paznokcia kciuka. Jeżeli czubek rozdwaja się, pędzel nie jest odpowiedni do pisania i malowania, natomiast gdy zachowuje ostre zakończenie i jest sprężysty, przeważnie pędzel taki jest zdatny do użytku. Najczęściej jednak wady pędzla wykrywa się dopiero przy praktycznym użyciu. Jeśli twój pędzel podczas rysowania gubi włosy na podłożu to nie usuwaj ich przed wyschnięciem tuszu lub farby wodnej, ponieważ mógłbyś naruszyć rysunek. Po wyschnięciu włosy pędzla łatwo zlikwidować przy czym zostaje mniejszy ślad.
  
  
  
  
  
  
• Po każdym użyciu pędzle należy myć, aby uniknąć przedostawania się atramentu lub farb do podstawy włosia. Gdy w pędzlu gromadzi się farba, stopniowo rozpycha włosie na zewnątrz, aż pędzel nabiera kształtu wachlarza. Najlepszym sposobem czyszczenia pędzli jest umycie ich ciepłą wodą z mydłem. Trzymaj mydło w jednej dłoni i powoli obracaj pędzel po powierzchni mydła. Co jakiś czas wyciskaj z pędzla mydło i go płucz. W ten sposób pozbędziesz się całej farby, która zebrała się na włosiu. Następnie wycieram je albo ręcznikami papierowymi lub szmatką. Uczono mnie w szkole aby po tych zabiegach, czysty pędzel o okrągłym w przekroju włosiu włożyć do buzi i wyciągnąć go zaciskając usta. Tak aby z włosia utworzył się stożek a ślina w nim zawarta sklejała go i chroniła tego kształtu po wyschnięciu.
• Jeśli kupiliśmy pędzel ze skówką zabezpieczającą przed zniszczeniem kształu włosia, powinniśmy wyrzucić do śmieci ową nasadkę. Dlatego, że ponowne nakładanie nasadki na formę włosia niszczy je po przez wyginanie poszczególnych włosów.
• Pędzle przechowywać można na różne sposoby, np:
  • Chyba najpopularniejszy z nich to umieszczenie ich włosiem do góry w pojemniku (np. puszka, kubek, słoik). Inny wariant tej metody to doniczka wypełniona piaskiem, gdzie w niego wsadza się trzonki pędzli. Im cięższy pojemnik tym lepiej bo trudniej go przewrócić gdy umieszczone są w nim pędzle. Nigdy nie umieszczaj pędzla włosiem skierowanym do dna pojemnika bo powstanie trwałe naruszenie kształtu pędzla (przekształci się w tzw. kij do hokeja) i będzie niezdatny do użycia.
    
    
    
    
    
    
  • W Chinach pędzle wiesza się na stojakach za pętelkę przymocowaną do końca trzonka. W czasie schnięcia siła grawitacji powoduje, że tak zawieszony pędzel zachowuje kształt włosia.
  • Moim ulubionym sposobem przechowywania pędzli jest futerał w formie maty z cienkich patyków bambusowych splecionych z linką. Zalety takiego futerału to:   
  • chroni kształt włosia przed fizycznym uszczerbkiem,
  • po zamknięciu jest przewiewny dzięki czemu włosie szybciej schnie i nie pleśnieje
  • pełni funkcje pojemnika w którym można przenosić pędzle.