Jakie są zastosowania Czosnku pospolitego?

CZOSNEK POSPOLITY (Allium sativum L.)

NAZWA:
Inne zwyczajowe nazwy polskie:

• czosnek domowy,
• czostek,
• łuk, łuczek (Kaszuby),
• białe ziele (Wedle ludu krakowskiego tylko czarownica tak czosnek nazywa.).

Czosnek uprawiany jest jako roślina jednoroczna. Jego ojczyzną są stepy Azji Środkowej, skąd został przeniesiony przed 5000 lat do Egiptu, potem rozpowszechnił się w całej Europie. Starożytni Egipcjanie uważali to ziele za źródło siły. W starożytnej Grecji i Rzymie ceniony był wysoko, między innymi składano z niego ofiary bogom. Pitagoras nazwał czosnek królem wszystkich przypraw. Starożytni Rzymianie pokrzepiali się nim przed bitwą. W germańskiej mitologii, gdy bogowie ukształtowali ziemię, ona porosła czosnkiem.

Ksiądz Stanisław Kobielus podaje, że według legendy, czosnek rośnie tam, gdzie diabeł, opuszczając raj, postawił lewą stopę. Być może dlatego czosnek był uważany za silny środek apotropaiczny przeciw czarownicom i złym duchom. Noszony był przez dzieci jako amulet przeciw złemu spojrzeniu. Magiczne właściwości czosnku wysoko cenił Teofrastus Paracelsus.

MORFOLOGIA:
Częścią podziemną czosnku jest cebula, zwana główką, składająca się z cebulek-ząbków, okrytych białą łuską okrywającą. Z główki wyrasta obła łodyga, osiągająca wysokość do 0,5 m. Niektóre typy czosnku wytwarzają pędy kwiatostanowe, w których, oprócz kwiatów, znajdują się tzw. cebulki powietrzne, dzięki którym roślina może się rozmnażać.

UPRAWA:
Roślina uprawna, nie rośnie w Polsce dziko.

Ząbki czosnku lub cebulki powietrzne sadzi się do gruntu jesienią lub wczesną wiosną. Główki zbiera się po zaschnięciu liści, następnie oczyszcza się je z piasku i suszy.

KULINARIA:
Jako przyprawę stosuje się świeże główki, siekane lub roztarte z solą, bądź suszone, w postaci proszku. W sprzedaży jest również czosnek roztarty z solą i kminkiem. Jeśli nie mamy dużej wprawy, czosnku należy używać z umiarem, gdyż jest przyprawą bardzo intensywną. Czosnek jest niezbędny do przyrządzania baraniny, mięsa jagnięcego, dziczyzny, również do pieczenia i duszenia innych mięs. Jest też używany do zup, różnych sałatek, warzyw, soków i kanapek. Doskonały jest z twarogiem, białym serem, masłem i gorącym mlekiem. Czosnkiem przyprawiane są niemal wszystkie potrawy włoskie, węgierskie, greckie, hiszpańskie i jugosłowiańskie.

Przy zakupię czosnku warto zwrócić uwagę na jego kolor. Ten lekko różowawy ma lepsze właściwości w porównaniu z tym, który jest w całości biały (pochodzenia chińskiego).

MEDYCYNA:
Czosnek ma ostry, specyficzny smak i zapach drażniący śluzówki oczu. Zawiera olejek lotny, a w nim alliicynę o silnym działaniu bakteriobójczym, także fitoncydy i inne substancje bakteriobójcze. O jego właściwościach bakteriobójczych donosili starożytni Chińczycy już w roku 500 n.e. Zawiera również białka, cukry, siarkę i witaminy B₁ i C.

Czosnek działa antywirusowo i bakteriobójczo, reguluje florę bakteryjną jelit, powoduje lepsze ukrwienie naczyń wieńcowych, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, działa żółciopędnie, wpływa korzystnie na drogi oddechowe. Panuje przekonanie, że zapobiega chorobom nowotworowym. W medycynie ludowej czosnku używa się do smarowania miejsc ukąszeń os, pszczół i innych owadów. Czosnek rozszerza naczynia krwionośne, obniża ciśnienie krwi, wpływa korzystnie na pracę mięśnia sercowego i komórek mózgowych. Zapobiega wzdęciom i obniża poziom cukru we krwi. Jego właściwości lecznicze wzrastają dzięki łączeniu go z mlekiem. Podczas największych, najgroźniejszych epidemii (dżumy, cholery, tyfusu i in.) zalecaną i powszechnie stosowaną praktyką było żucie, ssanie, trzymanie w ustach ząbków czosnku. Łemkowie, zamieszkujący ziemie polskie smarowali nim zęby, aby nie bolały, były zdrowe i mocne. Wyciągi z czosnku stosowano do leczenia żołnierzy rannych w czasie I wojny światowej. Obecnie wiadomo, że czosnek obniża stężenie lipoprotein o niskiej gęstości („złego cholesterolu”) we krwi, a inne właściwości rośliny są przedmiotem ciągłych badań.