kreska

Okres letni spędzany w Mas de la Calderera sprzyjał obserwacji roślin i drzew, które odegrały ważną rolę w sztuce Gaudiego: w architekturze Gaudi stał się apostołem linii krzywej, która była małą rewolucją w historii sztuki. Zaobserwował, że rośliny niezmiernie rzadko rosną w linii prostej. Jeśli Bóg wolał posłużyć się krzywizną, architekt, który Jemu służy, szanował ten Boży wybór.

Patrick Sbalchiero, Antoni Gaudi Boży architekt

Według Słownika języka polskiego PWN słowo kreska w odniesieniu plastycznym ma dwa znaczenia, a więc jest to:

1. «linia, zwykle cienka i krótka»
2. «sposób rysowania właściwy jakiemuś artyście».

Kreska jest jednym z najbardziej podstawowych środków wyrazu w rysunku. Wraz z wiekiem, zdobytym doświadczeniem, sprawnością manualną i predyspozycją psychiczną rysownika może się ona zmieniać w czasie.

Spróbuję teraz odpowiedzieć na pytanie. Co determinuje formę kreski, czyli pozostawionego śladu na podłożu rysunkowym? Na pewno ma na to wpływ rodzaj narzędzia rysunkowego, którym to posługujemy się, oraz właściwości podłoża rysunkowego (np. jego ziarnistość powierzchni, wchłanialność płynów [np. tusz, atrament]).

Na formę kreski wpływa:

• Technika rysunkowa: sucha lub mokra, którą posługujemy się, aby uzyskać fakturę lub plamę składającą się na ślad pozostawiony na podłożu.
  
  Technika sucha to taka, która nie wykorzystuje cieczy w pozostawianiu kreski (np. ołówek, grafit w sztabce, grafit w proszku nanoszony pędzlem, kredka, węgiel, pastel sucha).
  Odwrotnie technika mokra to taka, która korzysta z cieczy (np. wody lub wody destylowanej) do zaznaczenia kreski (np. atrament, tusz, tusz lawowany, tzw. suchy pędzel, akwarela).
  Niektóre z technik rysunkowych można zaliczyć do obu grup. W zależności od chęci uzyskania danego efektu, używamy lub nie stosujemy do nich cieczy podczas procesu tworzenia. Są to: ołówek akwarelowy, sangwina, pastel tłusta, kredka akwarelowa.
  W zależności od doboru techniki rysunkowej możemy uzyskać: fakturę (chodzi mi tu o przetarcia uzyskane np. grafitem w sztabce lub tzw. suchym pędzlem na podłożu) lub plamę (może być ona jednorodna na całej powierzchni np. uzyskana tuszem lub cieniowana, np. stosowana w technice tuszu lawowanego).
  
  
• Właściwości podłoża rysunkowego na którym to pozostawiamy ślad.
  
  Dobór stopnia ziarnistości lub jej braku, oraz jej formy (np. paskowego, jak w kartonie Ingres) podłoża rysunkowego znacząco wpływa na uzyskanie lub nie, faktury kreski.
  Stopień wchłanialności płynów przez podłoże rysunkowe wpływa na ostrość kreski (np. przy tuszu jest ostra a niekiedy przy atramencie rozmyta).
  Na kreskę oddziałuje również to czy rysujemy na suchym lub mokrym podłożu rysowniczym.
  
  
• Nacisk końcówki narzędzia na podłoże.
  
  W technice ołówka powoduje on zmianę tonalną. Im silniej naciskamy tym ciemniejszy pozostawiamy ślad. Im słabiej naciskamy tym jaśniejszy pozostawiamy ślad. Najsłabszy ślad uzyskamy jeśli prowadzimy kreskę bez nacisku, tylko luźno trzymając narzędzie i pozwalając mu ślizgać się po powierzchni podłoża.
  W technice tzw. piórka powoduje on zmianę szerokości prowadzonej kreski. Im silniej naciskamy tym szerszy pozostawiamy ślad. Im słabiej naciskamy tym węższy pozostawiamy ślad. Dzieję się tak dlatego, że przy nacisku stalówki na podłoże rysunkowe, jej nosek rozszerza się lub zmniejsza, co wpływa na szerokość kreski. Powodując również mniejsze lub większe spływanie np. tuszu lub atramentu.
  W technice pędzla powoduje on zmianę szerokości prowadzonej kreski. Wpływa na to czy rysujemy szczytem włosia pędzla, czy też pracujemy używając podczas nacisku całego włosia. Z wszystkich narzędzi rysunkowych to pędzel jest najwrażliwszy na nacisk. Opanowanie techniki pędzla w rysunku przez stopniowanie jego nacisku na podłoże rysunkowe według mnie jest najtrudniejsze i wymaga ćwiczeń. W tej technice mistrzostwo osiągnęli twórcy dalekowschodni. Mam tu na myśli, np. Chińczyków i Japończyków.
  
  
• Kierunek prowadzenia narzędzia po podłożu.
  
  Zmieniając kierunki prowadzenia śladu, różnicujemy formę, przez co staje się ona bardziej ciekawa. Można to osiągnąć rysując nie tylko ciągłe linie, ale i łuki oraz kreski o różnej długości i kierunku. Kreska zmienia swoją szerokość, przy takim samym, niezmiennym chwycie narzędzia, zależnie od kierunku w którym ją prowadzimy po podłożu rysunkowym. Tymi narzędziami są np.: grafit i kredka w sztabce, kreda, węgiel, pastel sucha i tłusta, pióro metalowe ze stalówką o nosku prosto ściętym lub skośnie ściętym, pisak profilowany prosto lub skoście ścięty, calamus, pisak drewniany, pióro ptasie.
  W technice tzw. piórka pole manewru mamy ograniczone. Ponieważ bardzo trudno jest nim rysować w kierunku do góry, czyli do przodu po podłożu rysunkowym.
  
  
• Profil narzędzia, a więc część jego zakończenia (np. wierzchołek, krawędź, płaszczyzna), którą to wybieramy i pozostawiamy nią ślad na styku jej z podłożem.
  
  Technik rysunkowe, w których to profil narzędzia ma wpływ na formę uzyskanej kreski, to np.: ołówek w drewnianej oprawce, ołówek pełnografitowy, grafit w sztabce, kredka w drewnianej oprawce, kredka w sztabce, kreda, węgiel, pastel sucha i tłusta, pióro metalowe ze stalówką o nosku prosto ściętym lub skośnie ściętym, pisak profilowany prosto lub skoście ścięty, calamus, pisak drewniany, pióro ptasie.
  
  
• Odrywanie i przykładanie narzędzia do podłoża.
  
  W ten sposób zmuszamy się do szukania formy kreski, przez co nie prowadzimy jej bez namysłu i ją różnicujemy.
  
  
• Czas, czyli szybkość/powolność rysowania narzędziem po podłożu.
  
  Twórca zależnie od chęci uzyskania danego rezultatu powinien świadomie, będąc elastycznym, przyspieszać lub spowalniać proces rysowania. Rysując szybko uzyskamy bardziej szkicowy, ryzykowny i swobodny wyraz pracy. Zmusza nas to do szybkich decyzji. Rysując powoli uzyskamy bardziej precyzyjny, mniej ryzykowny i uporządkowany wyraz pracy, np. w detalach. Nie mamy wtedy presji czasu i dzięki temu możemy wolniej decydować.
  
  
• Rysując kreskę używamy ręki (można powiedzieć, że „myślimy mięśniami”).
  
  Im więcej w życiu wykonamy za pomocą ręki różnych kresek, tym zwiększymy różnorodność jej form w pamięci mięśniowej i w naszym języku wypowiedzi. Dzięki temu intuicyjnie i łatwiej postawimy kreskę, oraz zbudujemy za jej pomocą faktury w rysunku. Działamy wtedy na wyczucie, ponieważ mięśnie jakby wiedzą z doświadczenia jak prowadzić kreskę.
  
  
• Ostrość śladu pozostawionego po narzędziu na podłożu.
  
  Możemy zaobserwować w powiększeniu, że każda kreska jest plamą lub fakturą i ma co najmniej dwie krawędzie o różnym stopniu ostrości/rozmytości uzyskanym zależnie od zastosowanego narzędzia. Zatemperowany ołówek pozostawia ostrą kreskę, aż do zużycia i stępienia szczytu jego grafitu. Wtedy to pozostawiana przez niego kreska staje się rozmyta.
  Natomiast w technice tzw. piórka i innych narzędzi wykorzystujących tusz, uzyskamy zawsze ostrą kreskę. Dlatego też ilustratorzy często używają tej techniki, ponieważ łatwiej taki rysunek wykonany nią skopiować, zeskanować i sfotografować w porównaniu z innymi technikami rysunkowymi, np. z ołówkiem.
  Na ostrość kreski wpływa chłonność podłoża rysunkowego na np. atrament lub tusz.