Jakie są zastosowania Leszczyny pospolitej?

LESZCZYNA POSPOLITA (Corylus avellana L.)

NAZWA:

Adam Fischer notuje, że leszczynę lud małopolski nazywa ją także leska lub liska. Nazwa pochodzi z tego samego pnia co las na oznaczenie drzewa w ogóle.

Według Barbary Szczepanowicz, polska legenda mówi, że leszczyna, jako pierwsza spośród krzewów i drzew rosnących przy drodze, zaofiarowała Świętej Rodzinie, uciekającej przed Herodem do Egiptu, schronienie i odpoczynek pod swymi liśćmi. Z wdzięczności za to Bóg sprawił, że nigdy nie uderzają w nią pioruny, w przeciwieństwie do osiki.

Stanisław Kobielus podaje, że w późnośredniowiecznej poezji bardów Najświętsza Maria Panna zwana była kwitnącym krzewem leszczynowym oraz gałęzią rodzącą królewski owoc orzecha.

Według Claire Cock-Starkey w tradycji celtyckiej leszczyna jest drzewem mądrości. Dlatego też łososie, którym zdarzało się jeść orzechy laskowe, uważano za wyjątkowo inteligentne. Liczba cętek na bokach ryby miała wskazywać, ile orzechów laskowych udało się jej zjeść.

ŚRODKI OSTROŻNOŚCI:

Osoby wrażliwe reagują alergią zwłaszcza na świeże, niepodgrzane orzechy!

MORFOLOGIA:

Krzew o wysokości 2-6 m, rzadko drzewo, o korze czerwonawobrązowej, gładkiej i lśniącej, która łatwo się łuszczy. Gałęzie są szare, młode gruczołowato owłosione. Liście na krótkich ogonkach, okrągławe do odwrotnie jajowatych, o podstawie sercowatej, szpiczasto zakończone, od spodu z miękkim kutnerem. Brzeg podwójnie piłkowany. Roślina jednopienna. Zaczyna kwitnąć w lutym, długo przed rozwojem liści. Kwiatostany męskie, kotki zwisają po 1-4 na końcach pędów lub w pachwinach opadłych liści. Kwiaty żeńskie występują pojedynczo na końcach młodych pędów; są niepozorne, pączkowate, z czerwonymi nitkami znamienia słupka. Owoce: Dojrzewają IX/X; z początku blado-żółto-białawy, zawierający jedno nasienie orzech laskowy ciemnieje i przybiera różowawobrązową barwę.

PORA ZBIERANIA:

Łukasz Łuczaj pisze, że orzechy laskowe można przechowywać jedynie suszone w łupinach. Orzechy są bardzo cenione przez zwierzęta i szybko znikają z dna lasu, dlatego trzeba dołożyć wszelkich starań, aby nie przegapić momentu kiedy opadają z krzewów (sierpień-wrzesień).

Należy przebrać orzechy po zebraniu - oddziel te, które zostały uszkodzone przez słonika orzechowca. Można je rozpoznać po śladach po ugryzieniach.

Orzechy leszczyny można zjadać nim dojrzeją w pełni i opadną na ziemię.

WYSTĘPOWANIE:

Mieszane lasy liściaste, zarośla, brzegi strumieni. Leszczyna pospolita często uprawiana jest w ogrodach przydomowych.

PLECIONKARSTWO:

Raymond Mears informuje, że po rozszczepieniu pędy leszczyny mogą być używane do robót wikliniarskich i wykonywania plecionych ogrodzeń. Są świetnym materiałem przy ognisku na rożny i szczypce do przenoszenia gorących kamieni. Można łatwo wyginać je w obręcze, po wyschnięciu bowiem zachowują nadany im kształt.

STOLARSTWO:

Adam Fischer notuje, że wyrabia się z leszczyny dzierzaki do cepów (pow. Bochnia), wędziska do wędek (nad Narwią), kije do maślnicy (Łańcut).

KULINARIA:

Łukasz Łuczaj podaje, że wszystkie gatunki leszczyn mają jadalne smaczne orzechy, zawierające ok. 15% białka i 60% jadalnego oleju. Olej można pozyskiwać przez wytłaczanie. Indianie natomiast zbierali go z powierzchni zupy zrobionej z rozdrobnionych orzechów i używali jako dodatku do innych potraw. Orzechy często jedli z miodem.

We Włoszech zmielone orzechy laskowe są często dodawane do sosu pomidorowego z makaronem. Jest to w ogóle niedoceniane pożywienie, świetny dodatek do sosów i zup.

Orzechy po ususzeniu należy obrać ze skorupki. Laskowe orzechy miele się również na mąkę. Są dodawane do wypieków, płatków zbożowych czy chleba. Krótkotrwałe prażenie na suchej patelni sprawia, że ich smak staje się bardziej intensywny.

Z młodych liści można zaparzyć łagodną herbatę.

MEDYCYNA:

Orzechy leszczyny zawierają magnez, żelazo, fosfor, wapń, białko.

Bartosz Jemioła pisze, że odwar z kory grabu i leszczyny ma działanie przeciwzapalne i tamujące krwawienie.

Raymond Mears podaje, że jako lekarstwa używa się liści i kory leszczyny, z których sporządza się wywar stosowany przy opatrywaniu wolno gojących się ran.

SZTUKI PLASTYCZNE:

Stefan i Olga Kłosiewicz wzmiankują o tym, że leszczynę wypalano też na węgiel drzewny – po dziś dzień otrzymuje się z niej węgiel rysunkowy.

Adam Fischer informuje, że z kory leszczyny wytwarzano niegdyś barwnik brunatny.

BRONIOZNAWSTWO:

Raymond Mears pisze, że jej proste pędy w oczywisty sposób nadają się na strzały. Używali ich do tego celu kalifornijscy Indianie.