sztyft metalowy

„Cienkim prętem, składającym się w dwóch częściach z ołowiu, a w jednej z cyny, może ten, co pragnie rysować piórem, stawiać pierwsze kreski”
Filippo Baldinucci, 1681.

Sztyfty metalowe, zwane także rysikami, były używane już w dawnych epokach. Metalowe rysiki były używane do rysowania już w czasach rzymskich; częściej posługiwano się sztyftami metalowymi od końca XIV do początku XVI wieku. W zależności od rodzaju metalu sztyft pozostawia na karcie wgłębienie lub barwny ślad. Pierwszym metalem, który zastosowano, był ołów, pozostawiający na papierze czy pergaminie mocne, szaroczarne kreski. Ołów daje się łatwo ścierać, na przykład miękiszem chleba. Poważna wada tego przyboru rysunkowego polega natomiast na tym, że ołów łatwo odkształcić. W celu utwardzenia sztyftu łączono ołów z cyną. To jednak pociągało za sobą wyraźne rozjaśnienie kreski, aż do bladej szarości, widocznej tylko na zagruntowanym papierze. Ze względu na cienką i przejrzystą linię sztyft taki, zwany także grafitem, był stosowany przede wszystkim do pierwszych szkiców projektowych (rysów), które później dopracowywano innymi przyborami rysunkowymi. „Prawdziwe” rysunki wykonywano w XV i w pierwszych dziesięcioleciach XVI wieku sztyftem srebrnym. Pozostawia on na zagruntowanym papierze zwarty i świetliście jasnoszary ślad o dużej intensywności i elegancji. Natomiast szczególnie twardych sztyftów używa się do rysunku technicznego.

Warto w tym miejscu podać ciekawostkę, związaną z materiałem na sztyfty metalowe, taką że w przeszłości eksperymentowano także ze złotem, cyną i mosiądzem. Rysunek tymi metalami utlenia się jednak z czasem i zmienia kolor.

Mistrz lombardzki, Leżący jeleń z profilu, 1400-1415,
sztyft srebrny z białym kolorowaniem, na papierze,
Wenecja, Gallerie delľAccademia.