Andriej Rublow

Andriej Rublow

BIOGRAM:

Doświadczenie świętości ukształtowało życie i twórczość kolejnego artysty, należącego do rosyjskiej tradycji prawosławnej. Mowa o Andrieju Rublowie (ok. 1360/1370-1430), który żył w jednym z najbardziej dramatycznych i najboleśniejszych okresów rosyjskiej historii. W 1988 r., świętując tysiąclecie chrystianizacji Rusi Kijowskiej, rosyjski Kościół prawosławny ogłosił Rublowa świętym i ustanowił jego liturgiczne wspomnienie na dzień 4 lipca.

O życiu Andrieja Rublowa wiemy wciąż niewiele; począwszy od 1405 r., kiedy to wspomniano o nim po raz pierwszy, pracował jako malarz i ikonograf w soborze Zwiastowania moskiewskiego Kremla (1405, wspólnie z Teofanem Grekiem i Prochorem z Gorodca), w soborze Zaśnięcia Bogurodzicy (Uspieńskim) we Włodzimierzu nad Klaźmą (1408, z Daniiłą Czarnym), w soborze Zaśnięcia Bogurodzicy w Zwienigorodzie, w soborze Świętej Trójcy Ławry Troicko-Siergijewskiej w Siergijew Posadzie (ok. 70 km od Moskwy), w której był mnichem, oraz w soborze Zbawiciela monastyru Andronikowskiego w Moskwie, w którym prawdopodobnie zmarł.

Jeśli prawdą jest, że słynna ikona Trójcy Świętej namalowana dla soboru pod tym samym wezwaniem w Siergijew Posadzie, jest dziełem, które najbardziej przyczyniło się do poznania wyjątkowej indywidualności Andrieja Rublowa, to trzeba jednak przypomnieć, że ikona ta nie powstała na pustyni duchowej i artystycznej, ale jest dojrzałym owocem jego intensywnej pracy ascetycznej w szkole św. Sergiusza (1314-1392) i artystycznego terminowania u boku tak znakomitych malarzy i ikonografów jak Teofan Grek i Prochor z Gorodca.

W okresie bratobójczych walk i przemocy św. Sergiusz wskazał prawdę i jedność Trójcy Świętej jako prawdziwy wzór życia, na który rozdarta społeczność Rusi powinna patrzeć, jeśli chce odzyskać pokój i zgodę. Nakazując Rublowowi namalowanie ikony Trójcy Świętej „na cześć ojca Sergiusza”, igumen Nikon — swego czasu umiłowany uczeń św. Sergiusza — uznawał na zawsze duchowe ojcostwo tego świętego wobec Rublowa. Modlitwa, która czytana jest w dniu liturgicznego wspomnienia świętego malarza, wyraża to bardzo jasno: „Jaśniejący Boskim światłem święty mnichu Andrieju, ty widziałeś w Chrystusie Mądrość i Moc Bożą, a przez ikonę Trójcy Przenajświętszej głosiłeś całemu światu Jedność, która jest w Trójcy. My ze swej strony ze czcią i radością wołamy do Ciebie: ty, który trwasz w zażyłej jedności z Trójcą Przenajświętszą, proś ją, by oświecała nasze dusze” (M. Donadeo, 1995, s. 27).

Istota Świętości Rublowa ujęta jest właśnie w przytoczonych przed chwilą słowach: „Ty, który trwasz w zażyłej jedności z Trójcą Przenajświętszą…”. Osiągnął on tę zażyłość, ponieważ — jak opowiadają stare kroniki — prowadził życie skromne, był miłośnikiem postów i życia zakonnego; jego „życie podobało się Bogu i było błogosławione”. Inny tekst, napisany zaledwie pięćdziesiąt lat po śmierci malarza, opowiada, że Rublow i Daniiła Czornyj „w dniu Święta chwalebnego Zmartwychwstania Chrystusa, siedząc na ławach i mając przed sobą boskie i czcigodne ikony, podziwiali je nieustannie, a ich serca przepełniała Boża radość i światło [...] I czynili tak nie tylko tego dnia, ale także w te dni, gdy nie byli zajęci malowaniem”. Rublow potrafił w całej swojej twórczości artystycznej harmonijnie wyrazić i nadać czyste kolory tej radości i Bożemu światłu; te właśnie cechy jego malarstwa są szczególnie cenione i uznawane za charakterystyczne. Muszą one najbardziej uderzać współczesnych historyków, skoro najznamienitszy spośród nich D.S. Lichaczow napisał, że sztuka Rublowa jest „intymna” i „przepełniona słodyczą”, a jego dzieła „wzbudzają... wewnętrzną radość" (1991, s. 176). Może to właśnie ta „radość” kazała rosyjskiemu Kościołowi powiedzieć, że jego ikona Trójcy Świętej „jest doskonałym wyrazem dogmatu trynitarnego” (Acte du saint concile local de ľéglise orthodoxe russe consacré au millénaire du baptême de la Russie. Laure Trinité-Saint Serge, 6-9 juin 1988. La canonisation des saints).

ŹRÓDŁO:

Praca zbiorowa, Pieniążek-Samek Marta (redaktor naczelny wydania polskiego), Nowy leksykon sztuki chrześcijańskiej, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2013, s. 852.

BIBLIOGRAFIA I FILMOGRAFIA:

• Adamska Adriana, Teologia piękna na przykładzie ikon Andreja Rublowa, Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, Kraków 2003.
• Praca zbiorowa, Pieniążek-Samek Marta (redaktor naczelny wydania polskiego), Nowy leksykon sztuki chrześcijańskiej, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2013.
• Praca zbiorowa, Słownik szkolny, malarze, rzeźbiarze, architekci, WSiP, Warszawa 1993.
• Smykowska Elżbieta, Ikona, mały słownik, Verbinum, Warszawa 2008.
• Stabińska OSB ap, S. Jadwiga, Listy do świętych mnichów i mniszek, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 2006.
• Tarkowski Andriej (reżyseria i scenariusz), Andriej Konczałowski (scenariusz), Andriej Rublow (film), Klasyka kina radzieckiego, Epelpol Entertainment.
• Tarkowski Andriej (reżyseria i scenariusz), Andriej Konczałowski (scenariusz), Andriej Rublow (film, książka), Ekskluzywna kolekcja ludzie Boga, E-lite Distribution.