Wassily Kandyński o duchowości w sztuce

To tkwienie w materii jest winą nie tylko artystów, ale wynika również z upodobań i gustów odbiorców sztuki²⁰. Kandyński znów sięga po przykład z malarstwa: „Obrazy taksujemy chłodnym okiem i zrównoważonym umysłem. Znawcy podziwiają «robotę» (jak podziwia się linoskoczka), rozkoszują się «malarskością» (jak smakuje się pasztet). Głodne dusze odchodzą”²¹.

Co w takim razie proponuje Kandyński? Zamiast tkwić w świecie materii, artyści – pisze dalej – powinni otwierać na duchową przestrzeń rzeczywistości²². Oto cel sztuki – przejawiać życie duchowe i stanowić siłę napędową życia duchowego²³. Ona „powinna służyć rozwojowi i wyrafinowaniu duszy człowieka”²⁴.

By temu zadaniu podołać, artysta musi zgłębiać własne serce, pielęgnować swą duchową kulturę życia, „by jego talent miał jakąś pożywkę”²⁵. Twórca bowiem czerpie z siebie. W każdym z jego dzieł „zawarte jest w tajemniczy sposób całe jego życie, z jego licznymi udrękami, zwątpieniami, chwilami zachwytów i światłem”²⁶. Artysta karmi innych tym, co ma w sobie.

Jeżeli ma „być kapłanem «piękna», to owego piękna powinien szukać, kierując się tą samą zasadą wewnętrznej wartości, którą wszędzie stosowaliśmy. «Piękno» należy mierzyć wyłącznie miarą wewnętrznej wielkości i konieczności, która w naszych dotychczasowych analizach nigdy nie zawiodła. Piękne jest to, co wynikło z wewnętrznej, duchowej konieczności. Piękne jest to, co wewnętrznie piękne”²⁷.

Przypisy:
²⁰ Por. W. Kandyński, O duchowości w sztuce, tłum. S. Fijałkowski, Łódź 1996, s. 25.
²¹ Tamże, s. 27.
²² Por. tamże, s. 49.
²³ Por. tamże, s. 28.
²⁴ Tamże, s. 125.
²⁵ Tamże, s. 126.
²⁶ Tamże, s. 26.
²⁷ Tamże, s. 127.

(Funkcje sztuki w teologii, Ks. Tadeusz Dzidek)

Post scriptum
Istnieje pewne podobieństwo pomiędzy twórcą a kapłanem, z tym że w kościele katolickim ten pierwszy nie może sprawować wszystkich sakramentów świętych (po za udzieleniem chrztu w sytuacji zagrożenia życia). Myślę, że trzeba mieć tu też na uwadze również to, że kościół katolicki mówi o powszechności kapłaństwa. Innymi słowy, każdy ochrzczony w kościele katolik jest powołany do naśladowania najwyższego kapłana, którym jest Pan Jezus Chrystus.

Kiedy zastanawiam się nad analogią między pięknem w sztuce a świętością w duchowości, przypominam sobie twierdzenie z książki autorstwa Otto Betz na temat myśli filozoficznych Simone Weil, które prezentuje poniżej.

Rację mają ci, którzy umiłowali piękno świata, ponieważ jest ono znakiem wymiany miłości między Stwórcą a stworzeniem. Piękno jest dla rzeczy tym, czym świętość dla duszy.